Auteur: Ad Aarts

/

Over Onzekerheid…..

Een thema dat deze roerige Corona-tijden met zich meebrengt is: Onzekerheid.

De kern van de vraag is: wat is Onzekerheid en zijn we in de moderne tijd eigenlijk wel in staat om op adequate wijze met Onzekerheden om te gaan.

Laat ik beginnen met het maken van een onderscheid: onzekerheid is universeel en staat wat dat betreft haaks op de gedachte van de volmaakte en perfecte voorspelbaarheid. Nu is er uiteraard wel een verschil tussen de kleine, praktische en dagelijkse onzekerheden ( met de kleine letter “o”) en de grote Onzekerheden (met de hoofdletter “O”).

Kleine, alledaagse onzekerheden zoals “ik weet niet zeker of het gaat regenen als ik ga fietsen” zijn van een ander kaliber als de onzekerheid over de vraag: “Zal mijn salaris wel op het einde van de maand op mijn bankrekening staan?”. Als dat laatste je bezighoudt kun je daar overigens al knap nerveus van worden. De buitencategorie van Onzekerheden valt in de existentiële Onzekerheden: de onzekerheden over je eigen bestaan in de breedste zin van het woord: “Leef ik straks nog wel?”

Ondanks de verschillende categorieën, is er wel een aspect dat in alle drie een rol speelt: onze belangrijkste behoefte “Veiligheid” en de sterkste emotie die we kennen: “Angst”.

Een ding staat vast: onzekerheid heeft eigenlijk bijna altijd te maken met de angst voor onveiligheid in de nabije of verdere toekomst.

Eenvoudig gezegd:  Iedereen kan met een zekere mate van onzekerheid omgaan EN we hebben allemaal behoefte aan een voldoende mate van veiligheid: fysieke veiligheid, materiële veiligheid, sociale en emotionele veiligheid. De mate waarin zal echter voor iedereen verschillend zijn: we zijn allemaal verschillend opgevoed, we  hebben verschillende, soms traumatische, ervaringen, komen uit verschillende omgevingen en culturen, hebben verschillende overtuigingen etc..

De emotie “Angst” is een hele belangrijke. Angst wordt helaas te vaak verbonden met de gedachte dat iemand bang, misschien wel laf is. Het vervelende is dat dat nou net waarde-oordelen zijn. De emotie “Angst” wordt getriggerd door een prikkel die als “Onveilig”of “Bedreigend” wordt ervaren. Teveel Onzekerheid wordt vaak  als bedreigend ervaren en zal  dan ook vaak de emotie “Angst” triggeren. Dat zal vrijwel zeker gebeuren als die onzekerheid over een bestaansbedreigende situatie gaat.

Kun je leren met onzekerheid om te gaan?

Het antwoord is: tot op zekere hoogte wel. Ik hoorde een legercommandant een tijdje geleden vertellen dat omgaan met onzekerheid te maken zou hebben met “weerbaarheid” en “aanpassingsvermogen”, zoals militairen in hun opleiding daarin gericht getraind worden. In zijn woorden klonk onverholen beroepstrots: “Wij laten zien hoe het moet!”. De goede man vergat echter te vertellen dat daarvoor een uitgekiend opleidingsprogramma voor wordt opgezet en gevolgd (waarbij overigens ook uitvallers zijn!!)

 Ik vraag me af hoe je dat dan in een dynamische en veelzijdige omgeving als de gehele samenleving zou moeten doen. Ook vertelt hij niet dat, ongeacht een professioneel opgezet en doorlopen trainingsprogramma, de ene militair probleemloos met onzekere situatie ( soms zelfs levensbedreigend!) om weet te gaan en de ander een hele tijd later een posttraumatisch stress-syndroom ontwikkelt.

In onzekere tijden zoekt iedereen naar datgene dat hem/haar voldoende duidelijkheid en zekerheid biedt. Soms kun je dat vinden in je eigen directe omgeving ( denk aan ouders, vrienden, collega’s etc.), soms kan die zekerheid geboden worden door “leiders”. Denk hierbij aan leidinggevenden, deskundigen of politici. Ook religie lijkt hier houvast te bieden: “als je de “regels” van het geloof volgt, zal het uiteindelijk allemaal goed komen…”

Het kan verleidelijk zijn om dan mee te gaan in snel geboden perspectieven, oplossingen of verklaring…. Maar enig voorzichtigheid is wel op zijn plaats!

Nee… ik ben niet “van de complottheorieen”, maar een snel geboden oplossing voor een vervelend probleem ( onzekerheid) mag gerust kritisch bekeken worden. Ik zeg “kritisch”……. Niet “wantrouwend”!!!! Onzekerheid schept namelijk een vacuum van twijfel dat soms door opportunistisch ingestelde bestuurders, managers en politici gebruikt kan worden om een eigen agenda door te drukken, soms ten goede, maar niet altijd. Naomie Klein beschrijft dat heel treffend in haar boek “De Shock Doctrine”.

Het lastige van deze tijd is de illusie van de volmaakt maakbare wereld…. Een wereld zonder onzekerheden dus. Ik denk dat dat altijd een illusie zal blijven…. Wat de wetenschap, het management of de politiek ons ook willen beloven. Soms moeten we gewoon aanvaarden dat onzekerheden, ook de hele grote ons altijd zullen blijven lastig vallen… en dan moet je die misschien ook leren aanvaarden en dan stap voor stap verder proberen te komen. Een taart eet je uiteindelijk ook hapje voor hapje!